Ινομυώματα: Ο ύπουλος εχθρός

Τα ινομυώματα είναι σχηματισμοί από μυϊκές ίνες που συσσωρεύονται στα τοιχώματα της μήτρας. Προσβάλλουν μία στις τέσσερις γυναίκες, ενώ ο βαθμός στον οποίο επηρεάζουν την υγεία εξαρτάται από το μέγεθος και την ακριβή τους θέση. Στο 50% των περιπτώσεων δεν προκαλούν προβλήματα, τα υπόλοιπα όμως ινομυώματα μπορεί να δημιουργήσουν σοβαρές επιπλοκές. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν μηνορραγία (πολύ αίμα κατά την έμμηνο ρήση), αιμορραγία ανάμεσα στις περιόδους, έντονο πόνο στη διάρκεια της περιόδου ή κατά τη σεξουαλική επαφή, ουρολοιμώξεις και δυσκοιλιότητα (λόγω της πίεσης που ασκούν στα γειτονικά όργανα). Οι επιπλοκές αυτές μπορεί να φτάσουν μέχρι την υπογονιμότητα και την αποβολή σε περίπτωση εγκυμοσύνης. Ένα ποσοστό 0,5-0,8% των ινομυωμάτων ενδέχεται να έχει ξεκινήσει ή εξελιχθεί σε κακοήθεις όγκους. Η αντιμετώπιση καθορίζεται από το γιατρό ανάλογα με το είδος (δηλαδή τη θέση και το μέγεθος) του μορφώματος και τα συμπτώματα που προκαλεί. Αν δηλαδή πρόκειται για ένα μικρό σχηματισμό στα εξωτερικά τοιχώματα της μήτρας ο οποίος δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα, τότε δεν προτείνεται θεραπεία. Αν όμως το ινομύωμα βρίσκεται στο ενδομήτριο, τότε ενδέχεται να προκαλεί υπογονιμότητα ή άλλες επιπλοκές.

«Τα ινομυώματα που έχουν μέγεθος μικρότερο από τέσσερα εκατοστά και βρίσκονται στα εξωτερικά τοιχώματα της μήτρας, δεν μας ανησυχούν και τόσο», εξηγεί ο κ. Παπαδόπουλος. «Αν δεν προκαλούν συμπτώματα, όπως αυτά που προαναφέραμε, εφαρμόζουμε τακτική παρακολούθηση ώστε να διαπιστώσουμε την εξέλιξή τους και τις απειλές που ίσως κρύβουν για την υγεία της ασθενούς. Ο έλεγχος γίνεται κάθε εξάμηνο με υπερηχογράφημα και γυναικολογική εξέταση». Η αλήθεια είναι πως η παρακολούθηση είναι απαραίτητη, αφού τα ινομυώματα αποτελούνται από ζωντανά κύτταρα και στο πέρασμα του χρόνου εξελίσσονται. «Καθώς επηρεάζονται από τις γυναικείες ορμόνες, συνήθως μεγαλώνουν. Ωστόσο, η ταχύτητα διαφέρει ανάλογα με τον οργανισμό και δεν μπορεί να προκαθοριστεί. Ένα μόρφωμα, για παράδειγμα, που διπλασιάζει το μέγεθός του μέσα σε έξι μήνες, θεωρείται ύποπτο και υπόκειται στην αντίστοιχη αντιμετώπιση».

Η εξέλιξη των ινομυωμάτων εξαρτάται από το ορμονικό προφίλ του οργανισμού. «Στη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας, όταν οι ωοθήκες παράγουν οιστρογόνα, οι πιθανότητες εμφάνισης τέτοιων όγκων είναι αυξημένες. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και εξαιτίας θεραπειών που επιφορτώνουν τον οργανισμό με πρόσθετα οιστρογόνα, όπως οι φαρμακευτικές αγωγές που εφαρμόζονται στην εξωσωματική γονιμοποίηση ή τα αντισυλληπτικά χάπια. Αντίθετα, μετά την εμμηνόπαυση, όταν οι ωοθήκες σταματούν να λειτουργούν, οι όγκοι αυτοί περιορίζονται». Ο κανόνας λέει πως όταν τα ινομυώματα μεγαλώνουν και ξεπερνούν σε μήκος τα τέσσερα εκατοστά, τότε αφαιρούνται. Αν όμως η ασθενής πλησιάζει στην εμμηνόπαυση, τότε δεν συστήνεται άμεσα χειρουργική επέμβαση, καθώς σύντομα θα μειωθούν τα επίπεδα των οιστρογόνων και τα ινομυώματα πιθανότατα θα συρρικνωθούν.

Τα ινομυώματα θεωρούνται «ένοχα» όταν το μέγεθος και η θέση τους είναι τέτοια ώστε να προκαλεί προβλήματα στο ευρύτερο γεννητικό σύστημα. Σε ό,τι αφορά το μέγεθος, ο γυναικολόγος κ. Παπαδόπουλος μας λέει: «Αν είναι μεγαλύτερα από τέσσερα εκατοστά, τότε κρίνεται σκόπιμη η αφαίρεσή τους, ανεξάρτητα από την περιοχή στην οποία αναπτύσσονται». Σε ό,τι αφορά τη θέση, εξηγεί: «Τα ινομυώματα που εντοπίζονται στο ενδομήτριο, δηλαδή στο εσωτερικό της μήτρας, επίσης απομακρύνονται. Όποιο κι αν είναι το μέγεθός τους, ακόμη κι αν δεν ξεπερνάει τα δύο εκατοστά, πρέπει να αφαιρούνται». Η ανάπτυξή τους μέσα στη μήτρα θεωρείται η πιο επικίνδυνη, καθώς ενδέχεται να προκαλεί μητρορραγίες, αιμορραγίες, υπογονιμότητα, ακόμη και αποβολές.

Ο ρόλος τους στη γονιμότητα: Η παρουσία των μυϊκών μορφωμάτων στη μήτρα δεν μπορεί να είναι ένα καλό νέο για τη γονιμότητά μας. Αν και οι γυναίκες με ινομυώματα δεν αποκλείεται να μείνουν έγκυες, υπάρχουν όλο και περισσότερες μελέτες που δείχνουν ότι τα ινομυώματα είναι «συνήθεις ύποπτοι» στα προβλήματα υπογονιμότητας. Κάτι τέτοιο μπορεί να οφείλεται σε μια ποικιλία από μηχανισμούς, όπως οι ακόλουθοι: Τα ινομυώματα μπορούν να παραμορφώσουν την ενδομήτρια κοιλότητα και κατά συνέπεια να εμποδίσουν ένα γονιμοποιημένο ωάριο να εμφυτευτεί στη μήτρα. Μπορούν επίσης να προκαλέσουν απόφραξη των σαλπίγγων, μπλοκάροντας έτσι την κίνηση του ωαρίου προς τη μήτρα. Ενδέχεται, από την άλλη, να οδηγήσουν σε «συσπαστικότητα της μήτρας», μια κατάσταση που μπορεί να διαταράξει τη μετακίνηση των σπερματοζωαρίων, τη μεταφορά των ωαρίων και την εμφύτευση των εμβρύων. Ακόμη κι αν η εμπλοκή τους στην υπογονιμότητα φαίνεται πολυσύνθετη, το βέβαιο είναι ότι, όταν αφαιρούνται, αυξάνουν τις πιθανότητες σύλληψης. Όλο και περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι η αφαίρεση των ινομυωμάτων, ακόμη κι όταν αυτά βρίσκονται μακριά από την κοιλότητα της μήτρας, βελτιώνει σημαντικά το ποσοστό επιτυχίας της εγκυμοσύνης. Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγουμε και από τα περιστατικά εξωσωματικής γονιμοποίησης. Ενώ η παρουσία των ινομυωμάτων ελαττώνει σημαντικά το ποσοστό επιτυχίας, η εκτομή τους αυξάνει θεαματικά την πιθανότητα εγκυμοσύνης». Έρευνες που έγιναν στη Γαλλία έδειξαν ότι γυναίκες που προσπαθούσαν επί τρία περίπου χρόνια να συλλάβουν, μετά την αφαίρεση των ινομυωμάτων τα κατάφεραν σε ποσοστό 40%. Μια άλλη μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πιθανότητα φυσιολογικής σύλληψης αυξάνεται έως και 70% μετά την αφαίρεση ινομυωμάτων από το εσωτερικό της μήτρας.

Παρόλο που μπορεί να αναπτυχθούν σε θέσεις-κλειδί του αναπαραγωγικού μας συστήματος και να εμποδίσουν τη γονιμοποίηση, είναι εξίσου πιθανό να μην ενοχλήσουν καθόλου τη σύλληψη. Αυτός είναι και ο λόγος που ορισμένες γυναίκες βρίσκονται αντιμέτωπες με μια εγκυμοσύνη «προικισμένη» με ινομυώματα. Κάτι τέτοιο στατιστικά παρατηρείται στο 3,9% των κυήσεων. Η παρουσία τους, ωστόσο, δεν είναι πάντα αθώα. Αν και στο 90% των κυήσεων με ινομυώματα δεν έχουμε ιδιαίτερες επιπλοκές, το 10% από αυτές μπορεί να επηρεαστεί. Η σοβαρότητα και το είδος των επιπλοκών εξαρτώνται από το μέγεθος και τη θέση του ινομυώματος. Τα προβλήματα που μπορεί να προκαλέσουν κυμαίνονται από «απλές» δυσκολίες, όπως η αδυναμία διαστολής του τραχήλου (που σημαίνει αδυναμία για φυσιολογικό τοκετό) ή η ισχιακή προβολή του εμβρύου (που αποτελεί ένδειξη για καισαρική τομή), μέχρι σοβαρές επιπλοκές, όπως ο πρόωρος τοκετός (πριν από την 32η εβδομάδα), η αποκόλληση του πλακούντα, η κολπική αιμορραγία και η αποβολή. Ωστόσο, οι γιατροί δεν επεμβαίνουν στα ινομυώματα κατά τη διάρκεια της κύησης και αφήνουν την εγκυμοσύνη να εξελιχθεί. Το πιο σημαντικό, βέβαια, είναι να τα έχουμε αφαιρέσει εκ των προτέρων, ώστε να μην έρθουμε αντιμέτωπες με τον κίνδυνο. Εξάλλου, η κύηση τα «θρέφει». Τα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων ευνοούν την ανάπτυξή τους, πράγμα που σημαίνει ότι είναι αρκετά πιθανό στη διάρκεια των εννέα μηνών να μεγαλώσουν. Σε αυτή την περίπτωση χειρουργούνται έναν περίπου χρόνο μετά τον τοκετό.

Η θεραπεία: χειρουργικές επεμβάσεις εξπρές

Στη σύγχρονη Ιατρική, τα ινομυώματα αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά μόνο με την αφαίρεση. Σήμερα αφαιρούνται με εξελιγμένες μεθόδους, που κρατούν την ασθενή μόνο μία μέρα μέσα στην κλινική.

Υστεροσκόπηση: Όταν τα ινομυώματα βρίσκονται στο ενδομήτριο, τότε η εκτομή τους γίνεται με τη βοήθεια του υστεροσκοπίου, ενός είδους μικροχειρουργικού τηλεσκοπίου. Η επέμβαση αυτή δεν έχει τομές ή τραυματισμούς, καθώς ο γιατρός προσεγγίζει την περιοχή μέσα από τον κόλπο. Γίνεται σε κλινική, διαρκεί λίγα λεπτά και δεν απαιτεί γενική αναισθησία, παρά μόνο μια ελαφριά ενδοφλέβια μέθη. Η ασθενής επιστρέφει στις υποχρεώσεις της την επόμενη μέρα. Το πλεονέκτημα της υστεροσκόπησης είναι όχι μόνο η ελάχιστη επεμβατικότητά της, αλλά κυρίως το γεγονός ότι επιτρέπει την αναλυτική εικόνα του ενδομητρίου.

Λαπαροσκόπηση: Όταν τα ινομυώματα αναπτύσσονται στα εξωτερικά τοιχώματα της μήτρας, τότε η εκτομή τους γίνεται λαπαροσκοπικά. Η μέθοδος προσεγγίζει την περιοχή διά μέσου μικρών τομών διαμέτρου δύο χιλιοστών, που ανοίγονται στην κοιλιά. Μέσα από αυτές εισάγεται ένα πολύ λεπτό και μακρύ τηλεσκόπιο το οποίο προσεγγίζει τη μήτρα χωρίς να χρειαστεί να γίνει τομή στα τοιχώματα της κοιλιάς. Με τη βοήθεια αυτού του εργαλείου αφαιρούμε τα ινομυώματα. Η λαπαροσκοπική τεχνική μάς επιτρέπει να χειρουργήσουμε το εξωτερικό τμήμα της μήτρας χωρίς επιπλοκές.

Με τη συνεργασία του Λεωνίδα Παπαδόπουλου (μαιευτήρας-γυναικολόγος).