Ψυχολογία – Συναισθήματα

Η επιθυμία μας να αποκτήσουμε ένα παιδί απορρέει από τα ατομικά μας ένστικτα (το μητρικό ένστικτο υπάρχει φυσιολογικά στις γυναίκες) είναι κοινή στους περισσότερους ανθρώπους και φυσικά αυξάνεται καθώς μεγαλώνουμε. Καθοριστικό παράγοντα για την επιθυμία μας να δημιουργήσουμε μια οικογένεια παίζουν όμως και οι καταστάσεις, οι συγκυρίες και οι συνθήκες. Σίγουρα, όταν δύο άνθρωποι πάρουν την απόφαση να αποκτήσουν παιδί, θα πρέπει να νιώθουν πως οι συνθήκες θα τους βοηθήσουν στο να τα καταφέρουν, να είναι έτοιμοι και οι ίδιοι να κάνουν αυτό το μεγάλο βήμα και να έχουν βέβαια μια πολύ καλή σχέση μεταξύ τους.

Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που αυτό αποδειχτεί δύσκολο;

Τα συναισθήματα των δύο συζύγων

Καταρχάς, θα πρέπει να θυμίσουμε ότι ένα ζευγάρι είναι πιθανό να μην μπορεί να κάνει παιδιά, επειδή έχει «πρόβλημα» είτε ο άντρας, είτε η γυναίκα ή σπανιότερα και οι δύο. Φυσικά, ανάλογα με την περίπτωση, οι ευθύνες που επιφορτίζεται ο καθένας αλλάζουν και καθορίζουν και την ψυχολογική κατάσταση του ίδιου και κατ` επέκταση του ζευγαριού.

Με πιο απλά λόγια, όταν δύο σύντροφοι αρχίσουν να υποψιάζονται ότι ίσως δεν μπορούν να κάνουν παιδιά ακολουθώντας τη «φυσιολογική» οδό, αλλά και όταν μπουν στη διαδικασία των εξετάσεων για τη διερεύνηση του προβλήματος, η ψυχολογία τους σίγουρα δεν θα είναι καλή αλλά ούτε και θετική. Ας δούμε τις συναισθηματικές επιπτώσεις του προβλήματος υπογονιμότητας για τη γυναίκα και τον άνδρα χωριστά, αλλά και από κοινού ως ζεύγος.

Η γυναίκα

Κατά κανόνα -και αυτή είναι μία αντίληψη που υπάρχει ανά τους αιώνες- οι γυναίκες είναι αυτές που επιφορτίζονται πρώτες τις ευθύνες εξαιτίας της υπογονιμότητας και αυτό είναι φυσικά κάτι που χειροτερεύει την ψυχολογία τους, μια που:

• Αντιμετωπίζουν πρώτες τις «κατηγορίες» από το στενό οικογενειακό αλλά και φιλικό περιβάλλον και θεωρούνται υπεύθυνες για την αδυναμία τους να «προσφέρουν ένα παιδί στο σύζυγό τους»
• Είναι υποχρεωμένες να είναι οι πρώτες που θα υποβληθούν σε πολλές και «οδυνηρές» εξετάσεις, για να διαπιστωθεί αν έχουν κάποιο γυναικολογικό πρόβλημα
• Σε ορισμένες κοινωνίες, η στειρότητα αποτελεί αιτία διαζυγίου ή εγκατάλειψης της γυναίκας από το σύζυγό της

O άνδρας

Παρόλο που οι εξετάσεις για να εξακριβωθεί η ανδρική γονιμότητα είναι πολύ πιο απλές και λιγότερες από αυτές που χρειάζεται να υποστούν οι γυναίκες, οι άνδρες, σε τέτοιες περιπτώσεις, αντιμετωπίζουν μεγάλη ψυχολογική πίεση. Έτσι, είναι πιθανό να νιώθουν ότι:

• Η σύντροφός τους θα αντιδράσει άσχημα ή και απαξιωτικά για εκείνους, αν αποδειχτεί ότι έχουν πρόβλημα υπογονιμότητας
• Αισθάνονται ότι χάνουν την «εξουσία» τους μέσα στην οικογένεια
• Έχει αποδειχθεί ότι οι άνδρες, σε περίπτωση που αποδειχθεί ότι αντιμετωπίζουν τελικά πρόβλημα υπογονιμότητας, έχουν ψυχολογία χειρότερη από εκείνη των γυναικών αντίστοιχα. Γεγονός που μπορεί να δικαιολογείται ίσως, καθώς θεωρείται παραδοσιακά πιο «φυσιολογικό» να ευθύνονται οι γυναίκες για την υπογονιμότητα του ζευγαριού

Τι βιώνει το ζευγάρι

• Αίσθηση απώλειας, που μπορεί να μοιάζει με την απώλεια ενός πολυαγαπημένου προσώπου
• Αίσθημα κοινωνικής ανεπάρκειας (νιώθουν ότι δεν είναι ικανοί να φέρουν σε πέρας την κοινωνική τους «υποχρέωση», που δεν είναι άλλη από τη δημιουργία οικογένειας)
• Θλίψη και δυστυχία. Κατάθλιψη, άγχος, ενοχές, χαμηλή αυτοεκτίμηση, απόγνωση και διαταραχές στη σκέψη (αυτές εμφανίζονται συχνότερα στις γυναίκες)
• Συγκρούσεις μέσα στο ζευγάρι και επιθετικότητα

Παράγοντες που επιβαρύνουν την ψυχολογία του ζευγαριού

Το να μην μπορούν δύο άνθρωποι να κάνουν παιδί, να υποβάλλονται συνέχεια σε εξετάσεις και σε διαδικασίες για υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι μια κατάσταση ήδη δύσκολη, την οποία μπορεί να δυσχεράνουν ακόμα περισσότερο κάποιοι παράγοντες. Τέτοιοι πιθανοί παράγοντες είναι:

• Ένα προϋπάρχον ψυχικό πρόβλημα, π.χ. κατάθλιψη, που απασχολεί πριν από την εμφάνιση του προβλήματος της υπογονιμότητας το ένα από τα δύο μέλη του ζευγαριού
• Το φύλο. Στην πραγματικότητα, η υπογονιμότητα τόσο για τη γυναίκα όσο και για τον άνδρα τίθεται ψυχολογικά ως πρόβλημα ταυτότητας φύλου, μια που κατά έναν τρόπο νιώθουν ότι δεν εκπληρώνουν το «ρόλο» τους, όταν δεν μπορούν να αποκτήσουν ένα παιδί. Επειδή ο ρόλος της γυναίκας είναι πιο κοντά στην τεκνοποίηση, στην περίπτωση που είναι εκείνη που έχει το «πρόβλημα» της υπογονιμότητας, βρίσκεται και σε μειονεκτικότερη θέση
• Το είδος του προβλήματος που προκαλεί υπογονιμότητα (αν για παράδειγμα οφείλεται σε γενετικές ανωμαλίες ή επίκτητες, θεραπεύσιμες ή μη κ.λπ.)
• Πεποιθήσεις που έχει το κάθε μέλος του ζευγαριού σχετικά με την απόκτηση ενός παιδιού και τη δημιουργία οικογένειας (αν δηλαδή τοποθετούν αυτόν το στόχο στην κορυφή των επιτευγμάτων για την προσωπική τους ζωή ή αν είναι δευτερεύουσας σημασίας)

Το είδος της σχέσης που έχει το ζευγάρι

• O τρόπος με τον οποίο τους στηρίζουν ή τους «επιβαρύνουν» οι συγγενείς και φίλοι
• Η συμμετοχή σε κοινωνικές ή οικογενειακές εκδηλώσεις που υπενθυμίζουν το πρόβλημα (π.χ. το να υπάρχει κάποια άλλη γυναίκα στο στενό οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον που να είναι έγκυος)
• Oι τυχόν παρενέργειες ή προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει η θεραπεία για την υπογονιμότητα (πόνοι ή άλλα προβλήματα υγείας που μπορεί να έχουν παρουσιαστεί)
• Η αδυναμία να επιτευχθεί τελικά μία εγκυμοσύνη (π.χ. αποβολή) ή η συνολική αποτυχία της θεραπείας και της προσπάθειας γενικότερα

Η σημασία της ψυχολογικής υποστήριξης

Αν δύο σύζυγοι αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας και νιώθουν πως χρειάζονται βοήθεια από κάποιον ειδικό, η λύση που προτείνεται από την πλευρά των ψυχολόγων είναι η συμβουλευτική μέθοδος. Η συμβουλευτική είναι μία διαδικασία που πραγματοποιείται από εξειδικευμένους ψυχολόγους – συμβούλους και, στις περιπτώσεις που αφορά ζευγάρια που αντιμετωπίζουν προβλήματα τεκνοποίησης, αποσκοπεί στην υποστήριξη, την παροχή συμβουλών αλλά και την καθοδήγηση για το μέλλον.

Φυσικά, στην περίπτωση αυτή ο καλύτερος τρόπος για να έρθει το ζευγάρι σε επαφή με το σύμβουλο είναι μέσω του γιατρού, ο οποίος τους παρακολουθεί όσον αφορά στο θέμα της γονιμότητάς τους. O σύμβουλος – ψυχολόγος θα πρέπει επίσης να βρίσκεται σε επαφή και συνεργασία με το γιατρό σχετικά με την πορεία της θεραπείας, ώστε να έχει τη δυνατότητα να βοηθά αποτελεσματικά αλλά και να είναι προετοιμασμένος για τις εξελίξεις.

Θα πρέπει, δυστυχώς, να σημειώσουμε ότι στη χώρα μας δεν έχει εφαρμοστεί ακόμα ευρέως η συμβουλευτική μέθοδος για ζευγάρια με πρόβλημα υπογονιμότητας, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες της Ευρώπης όπου υπάρχουν ομάδες ζευγαριών που συζητούν τα προβλήματά τους, τηλεφωνικές γραμμές υποστήριξης κ.ά.

Πώς μπορεί να βοηθήσει ο σύμβουλος – ψυχολόγος

O σύμβουλος ψυχολόγος που θα κληθεί να υποστηρίξει το ζευγάρι θα προσπαθήσει να:

… διερευνήσει, να κατανοήσει και να βοηθήσει στην επίλυση των προβλημάτων που απορρέουν από την κατάσταση την οποία βιώνει το ζευγάρι εξαιτίας της υπογονιμότητας ή της διαδικασίας της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

… ενθαρρύνει τη συμμετοχή του ευρύτερου οικογενειακού και συγγενικού περιβάλλοντος στην αντιμετώπιση του προβλήματος.

… σταθμίσει κάθε ατομική περίπτωση, αξιολογώντας τις ανάγκες κάθε μέλους του ζευγαριού.

… υποστηρίξει το ζευγάρι στη λήψη αποφάσεων για τη συνέχιση ή τη διακοπή της θεραπείας.

… προετοιμάσει το ζευγάρι για το ενδεχόμενο να χρειαστεί να καταφύγουν στη λύση της υιοθεσίας.

… υποστηρίξει το ζευγάρι στην περίπτωση που αποδειχτεί πως δεν θα μπορέσουν τελικά να αποκτήσουν παιδί.

Και όταν δεν υπάρχει αποτέλεσμα;

Στην περίπτωση αυτή, η συνδρομή του συμβούλου – ψυχολόγου είναι πολύ σημαντική, αφού χρειάζεται να «πειστεί» το ζευγάρι να σταματήσει τις θεραπείες και τις προσπάθειες για υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Όπως είναι εύλογο, η ψυχολογία του ζευγαριού είναι ακόμα πιο άσχημη, αφού χρειάζεται να ξεπεράσουν την άρνηση και να αποδεχτούν το γεγονός ότι όλες οι σύγχρονες μέθοδοι δεν μπορούν τελικά να τους βοηθήσουν. O σύμβουλος στο σημείο αυτό θα προσπαθήσει να βοηθήσει, προκειμένου να μπορέσουν να πάρουν τις σωστές αποφάσεις για το αν θα συνεχίσουν ή θα διακόψουν τη θεραπεία, προτείνοντας ταυτόχρονα κάποια όρια, με τη συνεργασία των ειδικών γιατρών, ώστε να μην υπάρξουν οργανικά ή άλλου είδους προβλήματα. O σύμβουλος επίσης θα προσπαθήσει να εξοικειώσει το ζευγάρι με την ιδέα ότι δεν θα αποκτήσουν παιδί, να βοηθήσει στο να ξεπεράσουν την πρώτη περίοδο του θυμού και της ματαίωσης και να τους ωθήσει σε άλλες διεξόδους για δημιουργική και ευτυχισμένη ζωή, που ενδεχομένως θα συμπεριλαμβάνουν και την υιοθεσία ενός παιδιού.

Ψυχολογική υποστήριξη των γυναικών μετά την εγκυμοσύνη

Συχνά, στις γυναίκες που έχουν επιτύχει μία εγκυμοσύνη μέσω της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, παρατηρείται αυξημένο άγχος και στρες και μια υπερβολική ανησυχία μήπως συμβεί κάτι κακό. Επίσης μπορεί να:

• αρνούνται ότι έχει τελικά επιτευχθεί η εγκυμοσύνη
• νιώθουν ενοχές και ντροπή επειδή δεν είναι -οι ίδιες και ο σύντροφός τους- τόσο χαρούμενοι όσο θα έπρεπε με την ευόδωση των προσπαθειών τους
• έχουν υπερβολική ανησυχία και περιέργεια για την προέλευση του σπέρματος ή των ωαρίων, σε περίπτωση που προέρχονται από κάποιον άλλο δότη
• έχουν άγχος για το πώς θα αντιμετωπίσει το παιδί που θα γεννηθεί ο συγγενικός και φιλικός περίγυρος

kids.in.gr