Ομιλία – Εξέλιξη Λόγου

« 1ος Χρόνος > Ανάπτυξη

Ομιλία – Εξέλιξη Λόγου

Το ενδιαφέρον του μωρού για την ανθρώπινη φωνή και γλώσσα ξεκινά ήδη από τη γέννησή του. Αν και το παιδί σας θα πει την πρώτη του λεξούλα γύρω στους δώδεκα με δεκατέσσερις μήνες, η διαδικασία της μάθησης ξεκινά από τη γέννηση. Αυτό σημαίνει ότι το μωρό κατανοεί τη γλώσσα πολύ πριν καταφέρει να μιλήσει.

Το καλύτερο για το μωρό είναι να ακούει τους γονείς του να του μιλούν και μάλιστα με συγκεκριμένο τρόπο. Πρέπει να βρίσκονται πρόσωπο με πρόσωπο με το μωρό έχοντας κερδίσει την προσοχή του. Έτσι το καλούν να συμμετέχει στο «παιχνίδι της επικοινωνίας». Στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης, η οπτική επαφή μεταξύ γονιών και βρέφους είναι πολύ σημαντική. Ήδη από τους πρώτους δύο μήνες της ζωής του αρχίζει να ανταποκρίνεται στους ήχους του περιβάλλοντός του και επιδεικνύει ένα διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα αντικείμενα και τους ανθρώπους γύρω του.

Από τη γέννηση έως 3 μηνών

Το μωρό επικοινωνεί με το κλάμα και τις εκφράσεις του προσώπου. Πιο συγκεκριμένα, το μωρό τους τρεις πρώτους μήνες:

• Ακούει την ομιλία των άλλων.
• Ξαφνιάζεται από τους δυνατούς ήχους.
• Ανταποκρίνεται στους ήχους αυξάνοντας ή μειώνοντας την ένταση του πιπιλίσματος.
• Παράγει υπερωικούς ήχους, που ακουστικά μοιάζουν με οπίσθια φωνήεντα, όπως το «ου».
• Γυρίζει προς το μέρος μας, όταν μιλάμε.
• Χαμογελά όταν μας βλέπει.
• Φαίνεται πως αναγνωρίζει τη φωνή μας και ησυχάζει, αν κλαίει.
• Σταματά μια δραστηριότητα, για να προσέξει μία άγνωστη φωνή.
• Μετά τον πρώτο μήνα κλαίει με άλλον τρόπο για να δηλώσει διαφορετικές ανάγκες, π.χ. κούραση, πείνα, πόνος.
• Αρχίζει να παράγει ήχους ευχαρίστησης («γκου, «κου»), όταν μας βλέπει ή όταν παίζουμε μαζί του.

3 έως 6 μηνών

Αρχίζει να παράγει ήχους ως μέσο έκφρασης και φαίνεται να κερδίζει όλο και περισσότερο έλεγχο των λαρυγγικών και των στοματικών μηχανισμών άρθρωσης. Ειδικότερα:

• Κοιτά απευθείας τον ομιλητή.
• Παράγει φωνούλες και «απαντά» σε αυτόν που του μιλάει.
• Εκφράζει με φωνούλες την ευχαρίστησή του και τον πόνο.
• Κάνει μόνο του παιχνίδια με ήχους, καθώς πειραματίζεται για τον τρόπο παραγωγής τους («ιιιι», «αααα», «μπμπμπμπ», «γγγγγ»), κερδίζοντας όλο και μεγαλύτερο έλεγχο της γλώσσας, των χειλιών και των γνάθων.
• Η χροιά της φωνής του και ο επιτονισμός αρχίζουν να διαφοροποιούνται, ανάλογα με τον τρόπο που θέλει να επικοινωνήσει.
• Στρέφεται προς την πηγή των ήχων, π.χ. κουδούνι πόρτας, ηλεκτρική σκούπα, σκύλος.
• Παράγει «γουργουριστούς» ήχους, όταν μένει μόνο του ή όταν παίζει μαζί σας. (π.χ. «κου», «αγκού»).
• Το βάβισμά του μοιάζει πιο πολύ με πραγματική ομιλία κι έχει διαφορετικούς ήχους, όπως «π», «μπ» και «μ».

6 έως 9 μηνών

Σε αυτή τη φάση συντελείται μία σημαντική εξέλιξη στη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού: ονομάζεται βάβισμα και αποτελεί την πρώτη ένδειξη ότι η ομιλία των μεγάλων έχει επηρεάσει τη γλωσσική παραγωγή του μωρού. Ειδικότερα το μωράκι:

• Μιμείται γνώριμους ήχους.
• Κατανοεί τη σημασία των κινήσεων των χεριών σας.
• Κοιτά με προσοχή αντικείμενα, μέλη της οικογένειας και εικόνες, όταν του τις ονομάζετε.
• Ανταποκρίνεται στο «όχι» και σταματά αυτό που κάνει
• Βαβίζει με επαναλαμβανόμενες συλλαβές, «μπαμπαμπα», «ντανταντα» ή «μαμαμα» και μπορεί να παράγει ήχους όπως «μ, ν, τ, ντ, μπ, π».
• Ανταποκρίνεται με το βάβισμά του στους άλλους και παράγει διαφορετικούς ήχους για την πείνα, το θυμό ή την ευχαρίστηση.

9 έως 12 μηνών

Δείχνει πως καταλαβαίνει περισσότερα και το βάβισμά του αρχίζει να διαφοροποιείται. Συγκεκριμένα:

• Αρχίζει να ανταποκρίνεται σε φράσεις, π.χ. «Έλα εδώ», «Θέλεις άλλο;» και δίνει αντικείμενα όταν του τα ζητάνε.
• Ακούει με προσοχή όταν του μιλάνε.
• Αναγνωρίζει τα ονόματα κοινών αντικειμένων, όπως «ποτήρι», «παπούτσι», «γάλα» και αρχίζει να τα συνδέει με τα αντικείμενα.
• Γυρίζει όταν ακούει το όνομά του.
• Το βάβισμά του μοιάζει με λέξεις και περιέχει πλέον αρκετούς από τους ήχους της γλώσσας μας.
• Χρησιμοποιεί ήχους που μοιάζουν με ομιλία και όχι με κλάμα για να κερδίσει και να κρατήσει την προσοχή μας.
• Μιμείται με ήχους την ομιλία.
• Λέει μία ή δύο λέξεις, π.χ. «γεια», «μπαμπά», «μαμά», «ναι», αν και μπορεί να μην είναι καθαρές.
• Κάνει παλαμάκια ή γνέφει «αντίο» όταν του το ζητήσουν.
• Καθοδηγεί τους άλλους τραβώντας, σπρώχνοντας, χτυπώντας απαλά.
• Πώς να ενθαρρύνετε το παιδί να μιλήσει

Μιλώντας στο παιδί από τη στιγμή της γέννησής του, δίνετε τα ερεθίσματα εκείνα τα οποία θα αποτελέσουν το θεμέλιο λίθο για το πρώτο του λεξιλόγιο. Κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου, το σημαντικότερο είναι να ταυτίσει τα γλωσσικά σύμβολα με τα αντικείμενα ή με τα πρόσωπα που βλέπει. Για να το ενθαρρύνετε να μιλήσει, να:

• Μιλάτε στο μωρό από τη στιγμή που θα γεννηθεί.
• Το ενθαρρύνετε να παράγει ήχους, που μοιάζουν με φωνήεντα και σύμφωνα, όπως «μα», «μπα», «ντα».
• Ενισχύστε τις προσπάθειές του κοιτάζοντάς το πάντα στα μάτια. Να του απαντάτε με λόγια και να μιμείστε τις φωνούλες του χρησιμοποιώντας διαφορετικούς συνδυασμούς και διαφορετικό τόνο, (π.χ. για να δηλώσετε μία ερώτηση).
• Μιμηθείτε το γέλιο και τις εκφράσεις του προσώπου του.
• Μιλάτε του όταν το ταΐζετε, το κάνετε μπάνιο και το ντύνετε.
• Να του λέτε τι κάνετε, πού πάτε, τι θα κάνετε όταν φτάσετε και ποιον θα δείτε.
• Όταν παίζετε μαζί του να του λέτε τι βλέπει, ακούει ή αισθάνεται εκείνη τη στιγμή.
• Όσο το μωρό βαβίζει, μπορείτε να επαναλάβετε τις συλλαβές που λέει, πράγμα που ενισχύει τη μεταξύ σας αλληλεπίδραση.
• Δώστε έμφαση σε συγκεκριμένες λέξεις από την καθημερινότητά του, επαναλαμβάνοντάς τις συχνά μέσα στη μέρα, χωρίς όμως να το πιέζετε να τις πει.
• Αποφύγετε τη μωρουδίστικη γλώσσα. Χρησιμοποιείτε τις σωστές λέξεις, όταν του μιλάτε.
• Οι προτάσεις σας να είναι απλές, σύντομες και εύκολες, ιδιαίτερα όταν του δίνετε εντολές, για να μπορεί να τις καταλάβει.
• Να λέτε τα γνωστά απλά παιδικά τραγουδάκια.
• Να ξαναλέτε με το σωστό τρόπο τη λέξη, χωρίς να επαναλαμβάνετε τον ήχο που έχει επιλέξει να προφέρει το μωρό.
• Χρησιμοποιήστε τα πρώτα παιδικά βιβλία. Θα του δείχνετε τις εικόνες με πράγματα από την καθημερινότητα εκφωνώντας την αντίστοιχη λέξη.
• Ξεκινήστε να ονομάζετε τα μέλη του σώματός του.