Mommy blues

Η επιλόχεια κατάθλιψη δεν είναι μια απλή ιδιοτροπία. Πρόκειται για ιδιαίτερα σοβαρή ασθένεια και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται.

«Η επιλόχεια κατάθλιψη με τρέλανε. Ένιωθα σαν να έχει εκραγεί μέσα στο σώμα μου μια μεγάλη βόμβα», θυμάται η ηθοποιός Έμα Τόμσον, και όλες εκείνες οι λεχώνες για τις οποίες η γέννηση του μωρού τους δεν ήταν πηγή χαράς, αλλά ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα συμφωνούν. Τα καλά νέα είναι δύο. Πρώτον: Η σωστή θεραπεία, η φροντίδα και η ψυχραιμία μπορούν να κάνουν τις γυναίκες που πάσχουν από επιλόχεια κατάθλιψη ξανά χαρούμενες και τρυφερές μαμάδες. Δεύτερον: Ευτυχώς, η επιλόχεια κατάθλιψη δεν αποτελεί πια θέμα ταμπού. Να το ξεκαθαρίσουμε από την αρχή, απενοχοποιώντας όλες αυτές τις μαμάδες στις οποίες ο τοκετός έφερε ανεξήγητη θλίψη, νεύρα, αϋπνίες και πολλά άλλα. Η επιλόχειος κατάθλιψη δεν είναι ιδιοτροπία της νέας μητέρας, ούτε κατάσταση που γεννά το μυαλό της. Είναι ασθένεια που χρειάζεται ψυχοθεραπεία, στήριξη από την οικογένεια κι ίσως αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Μιλάμε για ψυχική νόσο τόσο σοβαρή που μπορεί, στην ακραία μορφή της, να οδηγήσει σε ψύχωση και στη χειρότερη περίπτωση σε αυτοκτονία ή ακόμα και σε παιδοκτονία.

Μια δύσκολη ψυχολογικά περίοδος

Την πρώτη στιγμή που σου δίνουν να κρατήσεις στην αγκαλιά το μωρό σου νιώθεις χιλιάδες πράγματα τα οποία δεν είναι απαραίτητα όλα «ροζ». Από αγάπη και τρυφερότητα, μέχρι άγχος και ζαλάδα. Όλα μέσα σου είναι ένα κουβάρι κι όσες το ξεμπερδεύουν γρήγορα και σαλπάρουν για πελάγη ευτυχίας γεμάτα πάνες και μπιμπερό είναι τυχερές. Για κάποιες άλλες, όμως, το κουβάρι είναι γεμάτο κόμπους και χρειάζονται βοήθεια για να τα βγάλουν πέρα. Η επιλόχεια κατάθλιψη χτύπησε την πόρτα τους, κι όσο νωρίτερα το συνειδητοποιήσουν, τόσο το καλύτερο γι’ αυτές και το μωρό τους. Είναι αναγκαίο όμως σε αυτό το σημείο να γίνει η διάκριση ανάμεσα στην επιλόχεια κατάθλιψη και στη «συναισθηματική δυσφορία» που μπορεί να νιώσει μια γυναίκα τις 2-3 πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό. Η «δυσφορία» –αυτό που αποκαλείται επίσης baby blues– είναι η κατάσταση κατά την οποία η μητέρα νιώθει πιο ευσυγκίνητη, αγχωμένη για το πώς θα τα βγάλει πέρα με το παιδί, λίγο πολύ χαμένη. Είναι ένα αναμενόμενο και καθόλου σπάνιο φαινόμενο, αφού παρουσιάζεται περίπου στο 50% των γυναικών. Γίνεται πιο έντονη την 3η έως την 5η μέρα μετά τη γέννα και συνήθως περνάει μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες. Η μαμά αυτή κλαίει πιο εύκολα, έχει προβλήματα στον ύπνο και νιώθει εκνευρισμό και στεναχώρια. Συνήθως ξεπερνιέται με τη φροντίδα της οικογένειας και άλλων ανθρώπων του περιβάλλοντός της, αλλά κι όταν η ίδια οργανωθεί σιγά σιγά, διαπιστώσει ότι όλα είναι εντάξει και νιώσει ασφάλεια. Το πρόβλημα ξεκινάει όταν η νέα μητέρα είναι γεμάτη αρνητικά συναισθήματα, δεν θέλει να δει το μωρό της, δεν θέλει να το θηλάσει, δεν θέλει ούτε καν να το ξέρει.

Οι αιτίες

Ποιες γυναίκες προσβάλλει η κατάθλιψη ή μάλλον ποιες είναι πιο ευάλωτες σε αυτή; Οι αιτίες είναι πολλές και ποικίλες. Και φυσικά δεν ισχύουν για όλες. Μεγάλη επικινδυνότητα για επιλόχεια κατάθλιψη έχει μια γυναίκα που παρουσίασε ψυχική διαταραχή πριν την εγκυμοσύνη. Επίσης, ένα άσχημο ψυχολογικά παρελθόν, με δυσάρεστα βιώματα από τα παιδικά χρόνια κι άλυτα θέματα στη σχέση με τους γονείς ή τα αδέρφια είναι παράγοντες που προδιαθέτουν για κατάθλιψη. Όπως κι ένα ιστορικό ψυχικής ασθένειας στην οικογένεια ή η εμφάνιση επιλόχειας κατάθλιψης σε προηγούμενη εγκυμοσύνη (κυρίως αν αυτή δεν ξεπεράστηκε με τον σωστό τρόπο). Υποψήφιες για επιλόχεια κατάθλιψη είναι επίσης οι γυναίκες που δεν είναι ακόμα έτοιμες να γίνουν μητέρες και να αναλάβουν την ευθύνη ενός παιδιού. Πρόκειται συνήθως για κόρες υπερπροστατευτικών μαμάδων, που δεν τους έδωσαν ποτέ την ευκαιρία να γίνουν ανεξάρτητες. Κι αν οι «ανεύθυνες» έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, το ίδιο συμβαίνει και με τις «σούπερ υπεύθυνες» που δεν έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες από τον εαυτό τους, νομίζουν ότι θα έχουν απεριόριστη αντοχή, υπομονή και θα μπορέσουν να τα βγάλουν πέρα από την πρώτη μέρα. Επίσης, επηρεάζονται οι νέες μαμάδες που το περιβάλλον τους έχει μεγάλες απαιτήσεις από εκείνες και θεωρούν απαράδεκτο να νιώθουν κουρασμένες, εξαντλημένες ή να μην ξεχειλίζουν από «μητρικό φίλτρο». Προβλήματα μέσα στο ζευγάρι, αλλά και οικονομικά ή επαγγελματικά, καθώς κι η έλλειψη υποστήριξης από οικογένεια και φίλους είναι λόγοι που επίσης μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τον ψυχισμό της νέας μαμάς. Υπάρχει κι άλλη μια αιτία, η οποία, αν και δεν είναι η κύρια, είναι πολύ σημαντική: οι ορμόνες. Κι αν στο προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο μας κάνουν άνω κάτω, σκεφτείτε τι συμβαίνει μετά τον τοκετό. Εκείνες τις μέρες οι γυναίκες βιώνουν δραματικές αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών, γεγονός που επηρεάζει και τη συναισθηματική τους κατάσταση. Τις πρώτες τρεις μέρες μετά τη γέννα, τα επίπεδα της προγεστερόνης και των οιστρογόνων πέφτουν κατακόρυφα, έως και 90%, ενώ ταυτόχρονα ανεβαίνουν κατακόρυφα τα επίπεδα της προλακτίνης, της ορμόνης που βοηθά στην παραγωγή του γάλακτος. Μέχρι να ισορροπήσουν όλες αυτές οι ορμόνες, οι μητέρες –κυρίως εάν είναι η πρώτη τους φορά– νιώθουν κουρασμένες, πεσμένες και άκεφες.

Υπάρχει θεραπεία;

Δεν είπε κανείς ότι με το που θα δει κάποιος τη νέα μαμά να κλαίει θα πρέπει να καλέσει επειγόντως τον ψυχίατρο. Καλό θα ήταν όμως να παρατηρήσει την εξέλιξη. Ευσυγκινησία, έντονη θλίψη, αδιαφορία για τον εαυτό της και –κυρίως– για το μωρό, επιθετικότητα, παραίτηση από την καθημερινότητα, έλλειψη φροντίδας της προσωπικής υγιεινής, θυμός, ανεξέλεγκτα νεύρα, κακός ύπνος, διαταραχή στη διατροφή… Αν κάποια από τα παραπάνω συνυπάρχουν, τότε μάλλον υπάρχει πρόβλημα. Η γυναίκα που θα αισθανθεί ότι δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στη φροντίδα του μωρού και του εαυτού της πρέπει να απευθυνθεί σε ειδικό. Γιατί ακόμα κι αν φροντίζει το μωρό, αλλά δεν κάνει τίποτα για τον εαυτό της (μένει άυπνη, άπλυτη, δεν τρώει καλά, χάνει βάρος κ.λπ.) και πάλι υπάρχει ένδειξη κατάθλιψης.

Η καλύτερη θεραπεία είναι η όσο το δυνατόν πιο έγκαιρη διάγνωση. Όσο νωρίτερα απευθυνθείτε στον ειδικό, τόσο πιο σύντομα θα ξεπεραστεί το πρόβλημα. Η σοβαρότητά του είναι αυτή που θα κατευθύνει τον ειδικό στη θεραπεία που χρειάζεται. Πιο ήπιες μορφές μπορεί να θεραπευτούν με ψυχοθεραπεία, ενώ οι πιο σοβαρές μπορεί να χρειαστούν και αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Για τους ειδικούς, η ψυχοθεραπεία είναι απαραίτητη. Αν όμως πρόκειται για πολύ έντονη κατάθλιψη, η οποία προκαλεί σχεδόν ψυχική αναπηρία, χρειάζεται η φαρμακευτική αγωγή για να κατευνάσει κάποια από τα συμπτώματα και να αρχίσει η ψυχοθεραπεία να λειτουργεί. Εκείνο που είναι εξίσου απαραίτητο είναι η στήριξη από την οικογένεια. Κι όχι μόνο για να βοηθηθεί σε πρακτικά θέματα η νέα μητέρα, αλλά και για να υπάρχει κάποιος να βοηθάει στη φροντίδα του μωρού, ανεξάρτητα αν πρόκειται για συγγενή ή φίλο. Χρειάζεται μια φιγούρα που θα δείξει στο παιδί ότι «η μαμά σε αγαπάει, αλλά περνάει αυτή τη στιγμή μια δυσκολία και γι’ αυτό είμαστε κι εμείς εδώ για να σας στηρίξουμε όσο χρειαστεί».

Και μια τελευταία συμβουλή από την πιο διάσημη… καταθλιπτική μαμά. Όπως γράφει η Μπρουκ Σιλντς στο βιβλίο της Down came the rain, «μη χάνετε χρόνο. Ζητήστε βοήθεια το συντομότερο δυνατό. Η επιλόχεια κατάθλιψη είναι απολύτως ιάσιμη και υπάρχουν αρκετοί τρόποι για να αντεπεξέλθει κάποια γυναίκα σε αυτή τη δύσκολη φάση της ζωής της. Και θυμηθείτε: η επιλόχεια κατάθλιψη είναι πέρα από τον έλεγχό σας. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είστε καλή μητέρα ή ότι είστε παρανοϊκή. Το πιο σημαντικό είναι να μην περιμένετε ότι θα περάσει χωρίς αγωγή».

«Κακομάθετε» τον εαυτό σας

Αν και η αυτοβοήθεια δεν αντικαθιστά την ιατρική φροντίδα, υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να νιώσετε καλύτερα.

• Διατηρήστε καλή φυσική κατάσταση κάνοντας 15 λεπτά την ημέρα γυμναστική και ακολουθώντας υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή. Προσπαθήστε να κοιμάστε όσο περισσότερο γίνεται.
• Προετοιμαστείτε ψυχολογικά για το ευτυχές γεγονός διαβάζοντας σχετικά βιβλία ή άρθρα και συζητώντας με άλλες μητέρες τις εμπειρίες τους. Οι όποιοι φόβοι και ανησυχίες θα μειωθούν.
• Εξασφαλίστε βοήθεια, ειδικά τον πρώτο καιρό, για την καθαριότητα, το μαγείρεμα και τα ψώνια.
• Ενημερωθείτε για την επιλόχεια κατάθλιψη ώστε να γνωρίζετε τα συμπτώματα και να ζητήσετε έγκαιρα βοήθεια.
• Μην έχετε υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό σας και δώστε του χρόνο να προσαρμοστεί στη νέα κατάσταση.
• Προσπαθήστε να μην περνάτε πολλή ώρα μόνη σας.
• Βγείτε από το σπίτι για μια βόλτα ή για να πιείτε έναν καφέ με μια φίλη. Αν δεν έχετε πού να αφήσετε το μωρό, πάρτε το μαζί σας.
• Συζητήστε με αγαπημένα σας πρόσωπα και μοιραστείτε τα συναισθήματά σας μαζί τους.
• Κάντε ένα «δώρο» στον εαυτό σας: 15-20 λεπτά τη μέρα αφιερώστε τα σε κάτι που σας ευχαριστεί, όπως διάβασμα, γυμναστική, χαλαρωτικό μπάνιο, περιποίηση προσώπου.
• Φάτε ένα κομμάτι σοκολάτα. Βελτιώνει τη διάθεση. Πραγματικά.

kids.in.gr